Gmina Hrubieszów

W skład gminy wchodzi 33 miejscowości: Annopol, Białoskóry, Brodzica, Cichobórz, Czerniczyn, Czortowice, Czumów, Dąbrowa, Dziekanów, Gródek, Husynne, Janki, Kobło, Kosmów, Kozodawy, Kułakowice, Łotoszyny, Masłomęcz, Metelin, Mieniany, Moniatycze, Moroczyn, Nowosiółki, Obrowiec, Stefankowice, Szpikołosy, Ślipcze, Świerszczów, Teptiuków, Turkułówka, Ubrodowice, Wolica oraz Wołajowice.

Hrubieszów miasto powiatowe, położone w centralnej części powiatu, nad rzeką Huczwą, na terenie Kotliny Hrubieszowskiej.
Pierwsza wzmianka źródłowa o miejscowości pochodzi z roku 1255 , kiedy książę halicko-włodzimierski Daniel upolował w tej okolicy sześć dzików i "poszedł podziękować Bogu do św. Mikołaja" [być może do cerkwi pod tym wezwaniem]. Była tu zapewne znacząca osada, być może nawet o charakterze miejskim. Jej naturalnie obronne położenie na wyspie sprawiło, że rozwijała się stosunkowo szybko.
W Artykułach Mazowieckich z lat 1388-1389 miejscowość określana jest jak "oppidum Rubyescow", co sugeruje istnienie osady miejskiej na prawie ruskim bądź polskim. Hrubieszów wraz z ziemią bełską nadał Władysław Jagiełło w 1388 roku księciu mazowieckiemu Ziemowitowi IV, jednak w kilka lat później (przypuszczalnie ok. 1393 roku) został wraz z kilkoma wsiami zabrany i włączony do ziemi chełmskiej. Wówczas zapewne powstało tutaj starostwo niegrodowe.
W latach 1429-1465 Hrubieszów stanowił w ziemi chełmskiej odrębny powiat sądowy . Dalszy dynamiczny rozwój osady nastąpił z chwilą nadania jej w roku 1400 przez króla Władysława Jagiełłę praw miejskich na prawie magdeburskim. Wytyczono wówczas układ przestrzenny miasta, z prostokątnym rynkiem o wym. 110 x 130 m w centralnej części. Wójtem, czyli osadźcą został Bartłomiej, mieszczanin chełmski.
Prawdopodobnie wraz z lokacją miasta erygowano także parafię obrządku łacińskiego, co było ogólnie przyjętym zwyczajem. Pierwszym proboszczem hrubieszowskim został Stanisław Łaski z Koźlan, a w 1449 roku był nim Jakub z Szamotuł. Pleban posiadał 2 łany pola i 2 ogrody oraz otrzymywał dziesięcinę z soli, młyna oraz z pól folwarcznych i kmiecych. W 1488 roku tutejszym proboszczem był Szymon, a w latach 1490-1493 ks. Stanisław Hoffmanowicz .
W 1405 roku król zezwolił Klimkowi Wieczorkowi na zbudowanie młyna na rzece Huczwie pod miastem Hrubieszów. W 1415 roku król nadał Andrzejowi Kuźni następny młyn, który ten sobie sam zudował na rzece Huczwie...

Szczegółowe informacje na temat historii Hrubieszowa i innych miejscowości gminy można znaleźć w:

Ewa Niedźwiedź, Józef Niedźwiedź, Jan Kalisz, Janusz Panasiewicz, Dzieje miejscowości gminy Hrubieszów, powiat hrubieszowski, Zamość - Hrubieszów 2010